«...أُحِلَّ لَکُمْ ما وَراءَ ذلِکُمْ أَنْ تَبْتَغُوا بِأَمْوالِکُمْ مُحْصِنینَ غَیْرَ مُسافِحینَ فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَریضَةً وَ لا جُناحَ عَلَیْکُمْ فیما تَراضَیْتُمْ بِهِ مِنْ بَعْدِ الْفَریضَةِ.» و غیر این‌ها برای شما حلال شده که با اموال خود به ازدواج بطلبید؛ درحالی‌که خوددار از گناه و دور از زنا باشید، و با هر زنی از آنان که ازدواج موقت کردید، مهر او را به عنوان واجب (مالی) بپردازید، و بر شما گناهی نیست پس از تعیین مهر واجب در آن‌چه بدان توافق نمایید (سوره نساء، آیه24).
به گزارش مهرخانه، یکی از پربحث‌ترین موارد مطرح‌شده در دین اسلام، مسئله ازدواج موقت و صیغه است؛ امری که بزرگ‌ترین تفاوت میان شیعه و سنی بوده و از حلال‌هایی است که اسلام بر آن تأکید دارد.
نگاهی به استفتائات و ریزموضوعات مرتبط با این امر، تا حدودی به روشن‌ترشدن این مباحث کمک خواهد کرد.
حکم ازدواج موقت
سؤال: ازدواج موقت از نظر اسلام چه حکمی دارد؟
پاسخ: فقها به اجماع معتقد به حلال‌بودن ازدواج موقت هستند. چنان‌چه آیت‌الله صافی‌گلپایگانی می‌فرمایند: «ازدواج موقت براى کسى منعى ندارد.» و آیت‌الله بهجت نیز فرموده‌اند: «جایز، بلکه مستحب است.»
سؤال: ازدواج موقت چه شرایطى دارد؟
پاسخ: در ازدواج موقت یک‌سری اصول و شرایط و جود دارد؛ آیت‌الله بهجت در پاسخ به این سؤال می‌فرمایند: «باید در ازدواج موقت مهر و مدت معین شود و بنابر احتیاط با اجازه پدر دختر، صیغه صحیح خوانده شود.»
شرایط ازدواج موقت
الف- مهریه
سؤال: آیا مرد می‌تواند مهریه را در ازدواج موقت، از موارد غیرمالی مانند صلوات قرار دهد؟
پاسخ: آیت‌الله حسینی‌شاهرودی می‌فرمایند: «لازم است که مهر مالیت داشته باشد.»
ب- مدت نکاح
سؤال: کم‌ترین و بیشترین زمان ازدواج موقت چه‌قدر است؟
پاسخ: آیت‌الله بهجت معتقدند: «مقدار، منوط به رضایت طرفین است و فرقى بین این‌که زمان آن بلند یا کوتاه باشد نیست؛ پس در طرف طول زمانى که مظنون است، عدم بقا تا آن زمان تا به سفاهت نرسد، و در طرف کوتاهى، به لحظه معین با قابلیت استمتاع؛ اگرچه به غیرجماع باشد در آن زمان کافى است.» و آیت‌الله فاضل‌لنکرانی در مورد عقد موقت 99 ساله می‌فرمایند: «صحیح است و حکم عقد دایم را پیدا نمى‌کند؛ چون ممکن است مدت را ببخشند.»
ج- نامشخص‌بودن مهریه و مدت
سؤال: عقد موقتى واقع شده است که به جهت جهل به مسئله یا فراموشى، مدت و مهر را مشخص نکرده‌اند و جماع واقع شده است، حکم قضیه چیست؟
پاسخ: آیت‌الله بهجت در این زمینه می‌فرمایند: «حکم زنا را ندارد و اگر قصد مطلق نکاح را داشته‌اند، منقلب به عقد دایم و مهرالمثل می‌شود.»
سؤال: اگر در عقد موقت تعیین مدت زمان فراموش شود، اما منظور عقد موقت باشد، چاره چیست؟
پاسخ: آیت‌الله جوادی‌آملی می‌فرمایند: «در صورت فراموش‌شدن مدت، ظاهراً عقد باطل خواهد بود.» آیت‌الله وحیدخراسانی نیز در همین راستا معتقدند: «درصورتی‌که فراموش کرده‌اند مقدار زمان عقد موقت را در عقد ذکر کنند، عقد موقت باطل است و تبدیل به عقد دایم نمی‌شود.»
سؤال: اگر در عقد متعه، مدت ذکر شود، ولى مجهول باشد؛ مثل بازگشت فلان مسافر از سفر، آیا متعه باطل است یا به دایم منقلب می‌شود؟
پاسخ: آیت‌الله بهجت در پاسخ می‌فرمایند: «ظاهراً متعه باطل است.»
د- نفقه
سؤال: آیا در ازدواج موقت نفقه زن بر مرد واجب است؟
پاسخ: آیت‌الله بهجت به صراحت می‌فرمایند: «خیر، واجب نیست.» و آیت‌الله وحیدخراسانی توضیح می‌دهند: «نفقه زوجه‌ای که به عقد موقت مردی درآمده است، بر آن مرد واجب نیست؛ مگر این‌که در هنگام عقد موقت شرط کرده باشد که نفقه او را مرد بدهد یا این‌که در ضمن عقدی که لازم است (یعنی نمی‌شود آن را به هم زد؛ مگر با رضایت طرفین یا داشتن حق فسخ، مثل صلح و اجاره)، یا عقدی که جایز است (یعنی می‌توان آن را فسخ نموده و به هم زد؛ مثل عقد شرکت، وکالت و مضاربه و ودیعه)، مادامی که این عقد جایز، باقی باشد، چنین شرطی کرده باشد.»
هـ- فرزند ازدواج موقت
سؤال: فرزندى که از ازدواج موقت متولد می‌شود، مربوط به پدر است یا مادر؟؛ مسئولیت او با کیست؟
پاسخ: آیت‌الله بهجت می‌فرمایند: «مربوط به هر دو است.»
اذن همسر دایم برای ازدواج مجدد موقت
سؤال: آیا مرد با داشتن همسر دایم، می‌تواند ازدواج موقت کند؟ رضایت و اجازه همسر دایمی او چه نقشى دارد؟
پاسخ: فقها در این زمینه نیازی به اذن همسر اول نمی‌بینند. آیت‌الله بهجت در پاسخ می‌فرمایند: «می‌تواند و نیازى به اجازه همسر دایمی ندارد.» آیت‌الله سیستانی نیز می‌فرمایند: «اجازه همسر لازم نیست.» آیت‌الله مکارم‌شیرازی، علی‌رغم این‌که اجازه همسر اول را لازم نمی‌دانند، ولی در ادامه به قیدی اخلاقی اشاره کرده و می‌فرمایند: «اشکالى ندارد، لکن فقط در صورت ضرورت، این کار را بکند.» آیت‌الله سبحانی نیز اذن همسر اول را لازم نمی‌دانند، اما به قید خاصی اشاره داشته و می‌فرمایند: «شرط نیست؛ مگر عقد همسر اول با آن شرط خوانده شود.»
سؤال: طبق بند 12 عقدنامه مبنى بر ممنوعیت ازدواج زوج بدون اجازه زوجه، در صورت تخلف طبق نظر حاکم اقدام به صدور رأى طلاق مى‌نمایند؛ نظرتان راجع به ازدواج موقت با وجود چنین شرط چیست؟
پاسخ: آیت‌الله تبریزی در این موضوع معتقدند: «اگر ضمن عقد نکاح شرط شده که زوجه وکیل باشد از طرف زوج، تا در صورت ازدواج دوم زوج ولو به صورت موقت، خود را طلاق بدهد، زوجه مزبور می‌تواند در این صورت از ناحیه زوج خود را طلاق بدهد.»
اما آیت‌الله سبحانی در این رابطه می‌فرمایند: «هرگاه ازدواج موقت بعد از عقد به صورت طولانى باشد، ممکن است قانون شامل حال آن بشود و اما ازدواج موقت کم‌مدت، قانون از آن منصرف است و در هر حال وجود این نوع شرایط در عقدنامه‌ها، هرچند به ظاهر مشروع است، اما مشکلاتى دارد.»
اذن پدر برای عقد موقت دختر
سؤال: آیا در ازدواج موقت، اذن پدر شرط است یا خیر؟
پاسخ: نظر اغلب فقها دراین‌باره، مبنی بر احتیاط واجب است؛ حضرات آیات فاضل‌لنکرانی و وحیدخراسانی می‌فرمایند: «درصورتى‌که دختر باکره باشد، به احتیاط واجب اذن پدر لازم است.»
اما آیت‌الله تبریزی قید احتیاط را در ادامه توضیحاتشان بیان می‌فرمایند: «ازدواج با دختر باکره باید به اذن ولی او باشد و بنابر احتیاط واجب، فرقی بین ازدواج دایمی و موقت نیست.»
سؤال: آیا دختر و پسر مى‌توانند بدون اذن پدر دختر، به عقد موقت یکدیگر درآیند؟
پاسخ: آیت‌الله سیستانی به صراحت می‌فرمایند: «جایز نیست و عقد باطل است.»
سؤال: آیا ازدواج موقت با دختران باکره؛ درصورتی‌که ولی نداشته باشند، جایز است؟
پاسخ: امام خمینی (ره) می‌فرمایند: «ازدواج موقت با دختران باکره در صورت فقدان ولی (پدر، جد پدری)، با اذن خود دختر مانع ندارد.»
